Thái tử kiêm thủ tướng Ả Rập Xê Út (Saudi Arabia-SA) lại vừa thách thức tổng
thống Joe Biden. Nửa tháng sau đòn gây tăng giá dầu, ông đánh tiếng sẽ đưa SA
thành đồng minh của Nga và Trung Quốc, hai đối thủ nguy hiểm nhất của Mỹ.
Động thái bạo gan của nhà lãnh đạo sinh năm 1985 có thể bẻ ngoặt quan hệ lưỡng
quốc định hình suốt gần trăm năm.
Lời đồn SA muốn gia nhập khối năm nền kinh tế (BRICS) – gồm Brazil, Nga, Ấn
Độ, Trung Quốc, và Nam Phi – có chi tiết đáng chú ý. Người báo tin khiến dư luận
ngạc nhiên là tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa, nhân thăm SA từ 15-16/10
theo lời mời của thái tử nhiếp chính Mohammad bin Salman. Sau thành quả 17 bản
ghi nhớ với 15 tỷ USD viện trợ được SA hứa, ông cho biết thái tử sẽ dự BRICS
2023 khi Nam Phi giữ chức chủ tịch.
Tiết lộ của ông làm hồi tưởng một chi tiết. Trước khi đến SA, ông được nhờ chuyển
thông điệp của Mỹ “sẽ có hậu quả” từ việc Salman xúi Tổ chức Các nước Xuất
khẩu Dầu mỏ (OPEC) quyết định hôm 5/10 giảm sản lượng dầu thô từ tháng 11,
đòn giáng nỗ lực quốc tế hỗ trợ Ukraine kháng cự Nga. Salman thách thức lại, vẫn
qua chính Ramaphosa, bằng tuyên bố SA sẽ vào BRICS.
Ăn miếng trả miếng làm liên tưởng kịch bản nhà lãnh đạo trẻ muốn viết lại lịch sử
quan hệ SA-Mỹ. Một năm sau khi hoàn thành tiến trình thống nhất vương quốc kéo
dài 20 năm, họ chủ động tìm Mỹ. Liên minh đầu tiên đương nhiên là dầu mỏ bằng
hợp đồng 60 năm, kể từ 1933. Năm năm sau, công ty Mỹ, nay mang tên Chevron,
lần đầu tiên phát hiện nguồn dầu khổng lổ ở đây.
Liên minh dầu mỏ đưa SA rộng 2,15 triệu km2 nhanh chóng lên cường quốc khu
vực. Năm 1944, hai công ty Mỹ khác, Exxon và Mobil, giúp họ vào nhóm xuất
khẩu dầu lớn nhất. Đến 1960, chủ yếu nhờ Mỹ, họ lập OPEC, giữ vai “ngân hàng
trung ương” chi phối giá dầu toàn cầu. Bằng công cụ OPEC, những năm 1980, họ
lãnh đạo cuộc chiến kéo tụt giá dầu xuống hơn 60% suốt sáu tháng, khiến Liên Xô
giảm mạnh nguồn thu trước khi sụp đổ. Năm 2014, họ chơi trò tương tự gây sức ép
lên Nga sau vụ chiếm bán đảo Crimea của Ukraine.
Các bước đi táo tợn cho thấy dường như thái tử Salman quyết chọn cựu thù làm đối
tác mới. Ông tuyên bố gia nhập BRICS giữa lúc Mỹ ngày càng chứng tỏ sẽ trừng
phạt SA thay vì nói suông như lâu nay. Tham vọng chiếm vị thế nổi bật trên trường
quốc tế, phớt lờ nguồn gốc nền tảng kinh tế và an ninh dù luôn sóng gió, dễ khiến
SA lao vào canh bạc sống còn mới mà thời gian sẽ sớm trả lời.