Chút kỷ niệm về Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

Tỏ lòng tưởng nhớ Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng, từ trần chiều 19/7/2024, trang thông tin điện tử của Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây (TT) trân trọng giới thiệu chùm bài dài bảy (7) kỳ.

Cấu trúc gồm: (i) Kỳ 1 – thoáng hồi ức của nhà văn Nguyễn Bắc Sơn, Giám đốc kiêm Bí thư Chi bộ TT, về Tổng Bí thư trong đời thực, thể hiện trong một sáng tác dưới dạng hồi ký gần đây của ông; (ii) Kỳ 2-7: tái hiện nhân vật Tổng Bí thư trong tiểu thuyết Lửa Đắng qua phân tích của TS Trần Việt Hà.

TBT Nguyễn Phú Trọng phát biểu trong cuộc họp báo sau khi Đại hội Đảng lần thứ 13 bế mạc ngày 1/2/2021 ở Hà Nội. Nguồn: Getty Image

Tổng Bí thư – một thoáng kỷ niệm 

(Kỳ 1)

Hồi ký Bảy Nổi Ba Chìm, xuất bản năm 2022 tại NXB Đà Nẵng (trích):

‘Thời ấy hằng tuần vẫn có cuộc họp với các TBT bên UBND TP do Phó Chủ tịch phụ trách văn xã Nguyễn Quốc Triệu chủ trì…. Sắp vào cuộc họp. Tự nhiên có hai bàn tay ai đặt lên hai vai mình bóp bóp.

“Quái lạ, cha nào lại trịch thượng thế nhỉ? Không bắt tay chào hỏi, chuyện trò…” Quay lại, Bí thư Thành ủy Nguyễn Phú Trọng! 

Đành ngồi yên cho ông tiếp tục thân mật bóp vai, chỉ khẽ cúi đầu thay lời chào. Ông cười cười: “Sách cứ ra, tóc bạc hết rồi”.

Coi như gặp lại người quen. 

Khi ông còn làm TBT Tạp chí Cộng sản, tôi gửi môt bài đến. Biên tập viên Võ Đăng Thiên không đi. Đề nghị cho gặp TBT trình bày. Ông đồng ý. Thế là lần duy nhất có bài “Cần có giải pháp hữu hiệu trong quản lý báo chí xuất bản” đăng t/c này (số 3, 1994) (sđd, tr. 350).

“Tiểu thuyết Lửa Đắng, Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật, của tôi là cuốn duy nhất nhà thơ Hữu Thỉnh chọn để tặng Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khi ông về làm việc với Liên hiệp VHNT VN (năm 2016).

• Thế tôi phải mang đến tặng tận tay Tổng Bí thư à?

Ông cười cười vì sự ngây thơ của người hỏi:

• Khổ quá! Ông muốn viết gì khi đề tặng thì cứ viết. Xong đưa cho tôi. Tôi nộp cho Văn phòng Tổng Bí thư, người ta kiểm tra thế nào đó rồi dán một cái tem bảo mật lại, để đấy. Hôm nào Tổng Bí thư đến, Văn phòng mới mang theo. Trước lúc trao tặng vài phút mới đưa cho tôi để trao tặng. Thế đấy. Không đơn giản đâu.

Sau khi viết lời tặng, có ký tên và ghi số điện thoại. Người viết tất nhiên có mục đích, người yêu cầu tặng có chủ đích. Chỉ có điều, tôi không được hồi âm khi trân trọng tặng ông cuốn Lửa Đắng. 

Đương nhiên là ông quá bận, nhưng chắc còn có lý do khác, hệ thống hơn nhiều. Về chính trị, ông không đồng tình với quan niệm nhất thể hóa của tôi. 

Bên cạnh đấy, ông không phải là nguyên mẫu nhân vật Bí thư TP Thanh Hoa – Trịnh Trân, dẫu chữ “Trân” gợi liên tưởng đến chữ “Trọng” (Phú Trọng) (sđd, tr. 415).

 Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng không phải là nguyên mẫu cho nhân vật Tổng Bí thư cũng như Bí thư TP Thanh Hoa trong Lửa Đắng, tiểu thuyết của nhà văn Nguyễn Bắc Sơn xuất bản năm 2008, nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật tháng 5/2023

 (TBT Nguyễn Phú Trọng ngày 5/10/2016 tại Hà Nội. Nguồn: AFP).

Chi bộ của TT vinh dự có đảng viên từng là thầy của Tổng Bí thư

Chi bộ của TT, nơi tôi làm Bí thư, có một đảng viên đặc biệt, GS Hà Minh Đức - Nhà giáo Nhân dân, Nhà văn, thuộc thế hệ giảng viên đầu tiên ở Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Thầy Hà Minh Đức từng là chủ nhiệm lớp ngữ văn K8 (1963-1967), Trường Đại học Tổng hợp (nay là Trường Đại học Khoa học Xã hội&Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội), nơi có một sinh viên sau này trở thành Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, nhà lãnh đạo có ‘tinh thần dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám sáng tạo, và dám chịu trách nhiệm’ (GS Hà Minh Đức, phát biểu trên Báo Tiền Phong số 203, ngày 21/7/2024).

Tôi còn nhớ dịp kỷ niệm 70 năm thành lập Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam, tổ chức ở Nhà Hát Lớn, Hà Nội, GS Hà Minh Đức được mời lên phát biểu. Trong phát biểu không có văn bản, chừng 20 phút, ông nói mấy ý về phát triển. 

Nhắc mấy nhà văn tên tuổi, trong đó có nhà thơ liệt sỹ Thâm Tâm, ông đọc bốn câu mở đầu của bài thơ Tổng Biệt Hành, đã ‘đóng đinh’ vào lịch sử văn học Việt Nam: 

Đưa người ta không đư qua sông/Sao có tiếng sóng ở trong lòng/Sóng chiều không thắm không vàng vọt/Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong’.

Từ bục diễn giả, sau đấy, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: “Thầy tôi nói không thừa không thiếu từ nào, không sai dấu chấm phẩy nào”.

“Thầy tôi nói không thừa không thiếu từ nào, không sai dấu chấm phẩy nào”, từ bục diễn giả ở Nhà Hát Lớn, Hà Nội, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh. 

Ảnh: GS Hà Minh Đức chia tay Bí thư Chi bộ Nguyễn Bắc Sơn tại buổi sinh hoạt cuối cùng với Chi bộ TT sáng 2/6/2024 (ở trụ sở Hội Nhà văn Việt Nam, Số 9 Nguyễn Quang Thiều), mà ông có thể tham gia trực tiếp, do tuổi cao sức kiệt. Nguồn: Hoàng Trung Nguyên

Thời báo Văn học Nghệ thuật ngày 25/4/2024 có bài tả cảnh cả nhà hát vỗ tay kéo dài sau phát biểu của Tổng Bí thư và của thầy ông.

Hôm nay, thầy hơn trò đúng một thập niên vẫn khỏe mạnh, minh mẫn; còn trò – nhà lãnh đạo đặc sắc của lịch sử Việt Nam hiện đại – trở về đất mẹ. 

Chiều 26/7/2024, theo các nguồn báo chí chính thống, linh cữu của ông được đưa về an táng tại Nghĩa trang Mai Dịch, nơi yên nghỉ của các cán bộ cấp cao của Đảng và Nhà nước - Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Chủ tịch Quốc hội, Thủ tướng - cũng như các nhà khoa học, nhà văn hóa, nhà văn, nhà thơ được Giải thưởng Hồ Chí Minh, các tướng lĩnh xuất sắc, và các anh hùng lực lượng vũ trang của Quân đội Nhân dân Việt Nam, khi họ từ trần.

Trước đó, được biết qua mạng xã hội, gia đình muốn đưa ông về nơi chôn nhau cắt rốn, Thôn Lại Đà, Xã Đông Hội, Huyện Đông Anh, TP Hà Nội, thay vì như đề xuất mai táng ở đỉnh Thạch Bản (Tỉnh Vĩnh Phúc), nơi có thể bao quát toàn cảnh Hà Nội. 

Tôi không thể quên (nghe nói) lời của bà Ngô Thị Mận, Phu nhân Tổng Bí Thư, vẫn qua các nguồn trên mạng xã hội, đại loại: ‘Khi còn khỏe, ông nhà tôi nói, làm quan chức, nhà nào to dành (để) ở, khi chết còn dành đất của dân để xây lăng mộ; (hành xử như thế) đời sau con cháu sẽ nguyền rủa. Sống đừng để phải xót xa ân hận. Về với cát bụi càng phải giản dị và khiêm tốn’.

(Còn nữa)

HQD